Türkiye, uzun süredir beklenen bir adımı resmen attı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından hazırlanan “Emisyon Ticaret Sistemi Piyasasının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı”, 7552 sayılı İklim Kanunu ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında kamuoyunun görüşüne sunuldu.
Bu yönetmelik taslağı, Türkiye’nin karbon piyasası altyapısını kurumsal ve dijital temelde inşa eden ilk düzenleme olma özelliğini taşıyor.
Yani artık Türkiye’de, sera gazı emisyonları yalnızca izlenecek değil — tahsis edilecek, fiyatlandırılacak ve ticarete konu edilecek.
⚖️ Yönetmeliğin Amacı
Taslağın amacı;
sera gazı emisyonlarının azaltımını ekonomik bir teşvik sistemine dönüştürmek,
emisyon haklarının takibini şeffaf ve doğrulanabilir bir şekilde yürütmek
ve EPİAŞ aracılığıyla işletilecek ulusal karbon piyasasının temel kurallarını belirlemek.
Bu sistemle birlikte Türkiye, Avrupa Birliği’nin Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS) modeline paralel bir yapıyı kendi ulusal mevzuatına entegre etmiş olacak.
🧭 ETS’nin Kapsamı: Kimler Dahil Olacak?
Türkiye Emisyon Ticaret Sistemi, Türkiye Emisyon Ticaret Sistemi Yönetmeliği’nin EK-1 listesinde yer alan faaliyetleri yürüten işletmeleri kapsıyor.
Bunlar arasında;
- Enerji üretim tesisleri,
- Demir-çelik ve çimento fabrikaları,
- Kimya ve cam sanayi tesisleri,
- Rafineri ve petrokimya kuruluşları,
- Havacılık ve ulaştırma sektörleri
öncelikli olarak yer alıyor.
Her işletme, faaliyet türüne göre yıllık emisyon miktarına bağlı olarak tahsisat alacak ve bu tahsisatlar İşlem Kayıt Sistemi (İKS) üzerinden yönetilecek.
💻 Dijital Altyapı: ETS Piyasası Yönetim Sistemi (ETSPYS)
Tüm ETS işlemleri, EPİAŞ tarafından işletilen ETS Piyasası Yönetim Sistemi (ETSPYS) üzerinden gerçekleştirilecek.
ETSPYS, küçük istemci yapısında çalışan, kullanıcı dostu bir dijital platform olacak ve şu modülleri içerecek:
🔹 İşlem Kayıt Sistemi (İKS):
Tesis bazında emisyon tahsisatlarının ihracı, transferi, ilgası, iptali ve itfası işlemlerini yöneten elektronik sistemdir.
Her işletme adına açılan İKS hesapları üzerinden, tüm karbon tahsisat hareketleri kaydi olarak izlenecek.
🔹 İhale Modülü:
Birincil piyasa tahsisatlarının, ihaleler yoluyla dağıtılmasını sağlayacak.
🔹 Uzlaştırma ve Raporlama Modülü:
İhale, alım-satım, teminat ve ödeme süreçlerinin EPİAŞ tarafından yönetilmesini ve sonuçların Başkanlık ve Kurum’a raporlanmasını sağlayacak.
🔹 Veri Yayınlama ve Fiyatlandırma Modülü:
Piyasa fiyatları, tahsisat referans fiyatı (TRF) ve istatistiksel veriler kamuya açık biçimde duyurulacak.
💰 Piyasaların Yapısı: Birincil ve İkincil Piyasalar
EPDK taslağı, karbon tahsisatlarının iki farklı piyasa üzerinden işlem görmesini öngörüyor:
🏛️ 1️⃣ Birincil Piyasa (İhale Yöntemiyle Dağıtım)
Birincil piyasa, tahsisatların ihale yöntemiyle dağıtıldığı piyasadır.
İhaleler, EPİAŞ tarafından tek satıcı modeli ile yürütülecek.
📌 Her bir tahsisat, 1 ton CO₂ eşdeğeri sera gazı emisyon hakkını temsil edecek.
📌 İhaleler Türk Lirası (TL/tCO₂e) cinsinden yapılacak.
📌 İhaleler sırasında oluşan fiyat, Tahsisat Referans Fiyatı (TRF) olarak ilan edilecek.
Bu piyasada yer alacak işletmeler, İKS hesabı açmış ve Birincil Piyasa Katılım Anlaşması imzalamış olmalı.
💹 2️⃣ İkincil Piyasalar (Spot ve Vadeli İşlemler)
İkincil piyasalar, tahsisatların serbest alım-satımının yapılabildiği aşamadır.
Burada iki ana kategori bulunur:
- Spot Tahsisat Piyasası:
EPİAŞ tarafından en az ayda dört kez açılacak seanslarda tahsisatlar alınıp satılabilecek.
Piyasa katılımcıları, mevcut tahsisatlarını bu piyasa üzerinden ticarete konu edebilecek. - Vadeli Tahsisat Piyasası:
İleri tarihli teslim yükümlülüğü doğuran işlemlerin yapılabildiği piyasadır.
Henüz aktif değil, ancak Kurum onayıyla açılabilecek.
Bu yapı sayesinde Türkiye, hem kısa vadeli karbon fiyatlamasını hem de geleceğe dönük karbon hedge mekanizmasını (fiyat riskinden korunma) mümkün kılacak.
🧾 İşlem Kayıt Sistemi (İKS) ve Hesap Süreçleri
Her ETS kapsamındaki işletme, İKS’de hesap açmakla yükümlü olacak.
Bu hesaplar, işletmeye bağlı her tesis için ayrı ayrı tanımlanacak.
Başvuru süreci şu şekilde işliyor:
1️⃣ Merkezi Uzlaştırma Kuruluşu Katılım Anlaşması’nın imzalanması
2️⃣ ETSPYS üzerinden dijital başvuru yapılması
3️⃣ İKS Katılım Anlaşması’nın tamamlanması
Tüm kayıtlar, Başkanlığın izleme ve doğrulama sistemiyle senkronize biçimde çalışacak.
📊 Tahsisat Türleri: Ücretsiz ve İhaleli
Türkiye ETS kapsamında, iki tip tahsisat uygulanacak:
- 💚 Ücretsiz Tahsisatlar:
Karbon kaçağını önlemek amacıyla, belirli sektörlerde faaliyet gösteren işletmelere ücretsiz tahsis edilecek.
Bu tahsisatlar, İKS üzerinden tesis bazında ilgili hesaplara aktarılacak ve kendi tesisleri arasında transfer edilebilecek. - 💸 İhaleli Tahsisatlar:
Geri kalan kısım ise ihale yoluyla satılacak.
Katılımcılar, belirlenen lotlar üzerinden teklif verecek ve ihalede oluşan ortalama fiyat TRF olarak duyurulacak.
💵 Mali Düzenlemeler ve Teminat Sistemi
Karbon piyasasında güvenli işlem yapısını sağlamak için detaylı bir mali çerçeve oluşturulmuş durumda.
EPİAŞ, merkezi uzlaştırma kuruluşu ile birlikte şu görevleri üstlenecek:
- Teminatların toplanması ve değerlendirilmesi
- Nakit takas işlemlerinin yürütülmesi
- Hizmet bedelleri, nemalandırma ve fon yönetimi oranlarının duyurulması
- Temerrüt durumlarında bloke ve yaptırım uygulamaları
Katılımcılar, yükümlülüklerini yerine getiremedikleri takdirde teminatlarından kesinti yapılabilecek.
Bu mekanizma, piyasa istikrarı ve adil rekabet ilkelerini güvence altına alıyor.
🌐 Gönüllü Karbon Piyasaları ile Entegrasyon
Yönetmelik, yalnızca zorunlu ETS kapsamını değil, gönüllü karbon piyasalarının tanımını da içeriyor.
Böylece işletmeler, hem ulusal ETS içinde hem de gönüllü piyasalarda karbon kredilerini kullanabilecek veya ticaretini yapabilecek.
Bu entegrasyon, yeşil finans, karbon offsetleme projeleri, sürdürülebilirlik raporlaması (TSRS, CSRD) gibi alanlarla doğrudan etkileşim yaratacak.
🧩 EPİAŞ’ın Sorumlulukları
EPİAŞ, yönetmelik kapsamında piyasa işletmecisi olarak:
- Piyasaların işletimi ve gözetimi,
- Uzlaştırma, faturalama, teminat ve ödeme süreçlerinin yönetimi,
- Piyasa verilerinin kamuoyuna duyurulması,
- Başkanlık ve Kurum’a periyodik raporlama
gibi görevleri üstlenecek.
Ayrıca, EPİAŞ merkezi karşı taraf sıfatıyla alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünü üstlenecek.
Bu model, uluslararası karbon borsalarındaki şeffaflık ve güvenilirlik prensibiyle birebir örtüşüyor.
🧮 Ek Rezerv İhalesi ve Piyasa İstikrarı
Yönetmelikte ayrıca, Karbon Piyasası Kurulu kararlarıyla yürütülecek ek rezerv ihaleleri de tanımlandı.
Bu ihaleler, piyasada arz-talep dengesizliği oluşması durumunda, karbon fiyatlarındaki dalgalanmaları önlemek amacıyla devreye alınacak.
Ek rezerv ihalelerinde teklif sınırları;
➡️ Son üç ihalenin ortalama fiyatının %50 fazlasına göre belirlenecek.
Bu da Türkiye’nin, karbon piyasasını yalnızca kurmakla kalmayıp aktif biçimde yöneteceğini gösteriyor.
🗓️ Görüş Bildirme Süreci
📅 Yönetmelik taslağı, 13 Kasım 2025 tarihi mesai bitimine kadar kamuoyunun görüşüne açık.
İlgililer, önerilerini şu adrese iletebilir:
📧 enerjidonusumu@epdk.gov.tr
📮 EPDK Enerji Dönüşüm Dairesi Başkanlığı
🌿 CO2Notr Yorumu: Türkiye’nin Karbon Çağı Başlıyor
Bu taslak, yalnızca bir “yönetmelik metni” değil; Türkiye’nin yeşil dönüşüm ekonomisinin teknik anayasası niteliğinde.
CO₂Notr olarak bu dönüşümün:
- İşletmelere karbon yönetiminde şeffaflık,
- Finans kuruluşlarına yeşil yatırım rehberliği,
- Kamuya sürdürülebilir veri tabanı
sağlayacağını düşünüyoruz.
Karbon artık yalnızca ölçülen bir değer değil; yönetilen, fiyatlanan ve geleceğin ekonomisini belirleyen bir varlık.
📌 Etiketler
#ETS #EmisyonTicareti #EPDK #İklimKanunu
#KarbonPiyasası #NetZero #Sürdürülebilirlik #CO2Notr
#GreenTransition #CarbonMarket #ClimateAction
